درحالی‌که بسیاری از ما مهمات منفجرنشده (بمب‌های «مانده» و گلوله‌های ناشی از درگیری را که منفجر نکرده‌اند) با جنگ‌هایی که مدت‌هاست به پایان رسیده‌اند مرتبط می‌دانیم، اما برای مردم لائوس به ویژه کشاورزان قهوه لائوس این امر بسیار واقعی است.
لائوس، در جنوب شرقی آسیا، کشوری محصور در خشکی است که با ویتنام، چین، کامبوج، تایلند و میانمار همسایه است. این کشور بمباران‌شده‌ترین کشور در طول تاریخ است. درنتیجه، تقریباً نیمی از زمین‌های کشاورزی مناسب آن کاملاً غیرقابل استفاده است.
هر روز در لائوس، مهمات منفجرنشده (UXO) در سراسر کشور پیدا و پاکسازی می‌شود؛ اما قهوه چه نقشی در این میان دارد؛ زیرا این کشور هرروزه هر چه بیشتر زمین‌های قابل‌استفاده را پس می‌گیرد؟
«جنگ مخفی» در سرتاسر مرز ویتنام
لائوس، به‌طور رسمی جمهوری دموکراتیک خلق لائو، کشوری باریک و طولانی است که بیش از 7 میلیون نفر در آن زندگی می‌کنند.
مرزهای شرقی و جنوبی آن در مسیر معروف به نام «هوشی مین» قرار دارد که مسیر اصلی تأمین نیرو در ویتنام در جنگ ویتنام بود.
درنتیجه این، هواپیماهای آمریکایی بین سال‌های 1964 تا 1973 بیش از 580 هزار مأموریت بمب‌گذاری بر فراز لائوس انجام دادند.
نیروهای آمریكایی بیش از 270 میلیون بمب را در لائوس ریختند تا در تلاش برای جلوگیری از عملیات تأمین ویتنام شمالی باشد.
این کار در یک بمب‌گذاری هر هشت دقیقه و هرروز و به مدت 9 سال کامل انجام می‌شد.
امروزه اعتقاد بر این است که در سراسر لائوس حدود 80 میلیون بمب وجود دارد که هرگز منفجر نشد.
بسیاری از این بمب‌ها در هوا به «بمب‌های» کوچک‌تر تقسیم می‌شوند، بدون منفجرشدن به زمین برخورد می‌کنند و درحالی‌که گیاهان و درختان در اطراف آن‌ها رشد می‌کنند، دست‌نخورده باقی می‌مانند.
این مأموریت‌های بمب‌گذاری عمدتاً توسط سیا سازماندهی‌شده بود و تا سال 1969 به‌طور رسمی برای مردم شناخته‌شده نبود
و از آن زمان به‌عنوان «جنگ مخفی» نامیده می‌شود.
امروزه، اقتصاد لائوتي به‌ویژه به معدن و كشاورزي ازجمله قهوه وابسته است. UXO مانع بزرگی در برابر هر دو بخش است.
این همچنان یک چالش بزرگ بشردوستانه و اقتصادی – اجتماعی است که به کمبود مزمن امنیت غذایی و زمین کمک می‌کند.
بررسی اجمالی قهوه لائوس
از زمان استعمارگران فرانسوی در اوایل دهه 1900 مهاجرها لائوس را تأسیس کردند، لائوس یک کشور تولیدکننده قهوه بوده است.
تولید قهوه پس از ترک فرانسه و دوباره در جریان جنگ ویتنام کاهش یافت.
بااین‌حال، پس از جنگ، بسیاری از کشاورزان خرده‌مالک به مزارع بزرگ و رهاشده قهوه بازگشتند.
در 45 سال پس‌ازآن، لائوس صنعت پر رونق قهوه را تأسیس کرد که صادرات آن به کشورهای مهم مصرف‌کننده ازجمله آلمان و ایالات‌متحده انجام می‌شود.
امروز بعد از ویتنام و اندونزی سومین تولیدکننده بزرگ قهوه در جنوب شرقی آسیا است.
Khamsai Inthavong یک مشاور زنجیره ارزش کشاورزی در لائوس می‌گوید که قهوه بیش از 50 هزار خانواده کشاورز را در سراسر کشور پشتیبانی می‌کند.
به گفته وی، 95 درصد از تمام قهوه‌های لائوس در کوهستانی فلات بولاون، در جنوب تولید می‌شود.
بااین‌حال، وی اضافه می‌کند: «کشاورزان قهوه در لائوس یکی از خطرناک‌ترین مشاغل جهان را دارند.»
محل رشد قهوه لائوس
قهوه در ارتفاعات رشد می‌کند و مناطقی مانند فلات Bolaven را برای تولیدکنندگان ایدئال می‌کند.
بااین‌حال، این مناطق کوهستانی قسمت عمده‌ای از مرز لائوتی را تشکیل می‌دهند که به‌عنوان بخشی از مسیر هوشی مین توسط نیروهای ویتنام شمالی به‌طورمعمول عبور می‌شد.
در طول جنگ ویتنام، بیش از دو میلیون بمب خوشه‌ای در مناطقی در امتداد مرز، جایی که نیروهای ویتنامی در آنجا پنهان می‌شدند، ریخته شد.
جای تعجب نیست که این امر عملاً صنعت قهوه لائوتی را نابود کرد؛
و درحالی‌که از آن زمان این صنعت بهبودیافته است، دهه‌ها پس‌ازآن، UXO دسترسی امن به بسیاری از این زمین‌های کشاورزی غنی را محدود می‌کند.
رئیس داک چونگ، دهکده‌ای که در استان سکونگ در جنوب شرقی لائوس است، می‌گوید:
«برای ما سخت است که تولید قهوه خود را گسترش دهیم.
زمین باید توسط آژانس‌های تخلیه بمب پاکسازی شود اما ما از روستاهای اصلی خیلی فاصله داریم. آن‌ها برای پاک کردن اینجا نمی‌آیند.»
مایکل وود، بنیانگذار fi-lan’thro-pe (سازمانی که با کشاورزان قهوه در لائوس و ویتنام کار می‌کند)، می‌افزاید:
«برای بسیاری از کشاورزان فقیر قهوه در لائوس، چاره‌ای نیست جز اینکه به خطر انداختن زندگی خود برای پرورش قهوه در زمین کار کنند.»
تأثیر منفجر کردن در انجمن‌های کشاورزی روستایی و قهوه لائوس
UXO در لائوس 25٪ از روستاهای 15 استان از 18 استان کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
سالانه بیش از 300 نفر جان خود را از دست می‌دهند. در کل، تخمین زده شده است که از سال 1973 تاکنون 12000 نفر توسط UXO کشته یا زخمی شده‌اند.
برنارد فرانک از USAID به مدت 30 سال با بازماندگان UXO و مین در لائوس، کامبوج، آنگولا و سریلانکا کار کرده است.
وی خاطرنشان کرد که تأثیر یک سانحه UXO به‌ویژه در مناطق روستایی به ویژه کشاورزی قهوه لائوس می‌تواند ویرانگر باشد.
برنارد توضیح می‌دهد:
«کسانی که در جوامع دوردست هستند هنوز توانبخشی جسمی، محصولات کمکی
و حمایت روانی اجتماعی لازم برای غلبه بر آسیب حادثه بمب‌های منفجر نشده را دریافت نمی‌کنند.»
وی می‌افزاید كه قربانیان یك سانحه UXO «درد مزمن طولانی‌مدت و ضربه روانی شامل اضطراب، استرس، افسردگی و اختلال استرس پس از سانحه» را تجربه می‌کنند.
تأثیرات UXO بر روی زنان نیز قابل‌توجه است. درحالی‌که مردان و پسران اکثریت قربانیان لائوس هستند،
زنان و دخترانی که به‌طور مستقیم توسط انفجار منفجر می‌شوند به دلیل معلولیت‌های خود با تبعیض و انزوا مواجه می‌شوند.
بعلاوه، برنارد توضیح می‌دهد که زنان نیز از تأثیر غیرمستقیم تصادفات منفجر نشده رنج می‌برند. وی می‌گوید:
«در صورت صدمه شدید اعضای خانواده مرد، زنان و دختران مسئولیت مراقبت از خانواده را به دوش می‌کشند و با قبول بیشتر مسئولیت کار کشاورزی قهوه لائوس با تهدیدات بیشتر UXO روبرو می‌شوند.»
پاکسازی بمب‌ها: یک فرآیند طراحی
برای بسیاری، راه‌حل آشکار UXO به‌سادگی پاکسازی بمب‌ها است. بااین‌حال، به همین سادگی نیست.
گروه مشاوره مین (MAG) یک موسسه خیریه انگلستان است که مین‌های زمینی، مهمات خوشه‌ای و بمب‌های منفجرنشده را در سراسر جهان ردیابی و از بین می‌برد.
آن‌ها از سال 1994 در لائوس کار می‌کنند.
ترخیص کالا از گمرک UXO یک فرایند روشمند و درعین‌حال دردناک و آهسته است و خطری بزرگ برای افرادی که آن را انجام می‌دهند را به دنبال دارد.
«مین‌زدایی» دستی شامل بررسی میدان‌های مین به متر با استفاده از فلزیاب‌ها و انواع ابزار حفاری است.
هرروز، حدود 3000 نفر در سراسر کشور بررسی و پاکسازی UXO می‌کنند که هزینه تقریبی آن‌ها 3000 دلار در هکتار است.
سارا گورینگ مسئول برنامه MAG در لائوس می‌گوید:
«پاکسازی بیشتر در فصل مرطوب و زمین‌های سخت و جنگل‌های انبوه با مشکل روبرو می‌شود.
معدن کاری کل کشور زمان قابل‌توجهی طول خواهد کشید و اگرچه تعداد آن‌ها در حال کاهش است، اما همچنان زخمی‌ها و مرگ‌ها اتفاق می‌افتد.»
دولت لائوتي اظهار داشته است كه تلاش دارد تا پايان سال 2020 همه UXO را از زمین‌های كشاورزي پاك كند.
بااین‌حال، تاكنون، فقط حدود 25٪ از افراد متضرر از پاکسازی بمب بهره‌مند شده‌اند.
علاوه بر این، موارد پیش‌بینی‌نشده دیگری نیز وجود داشته است.
به‌عنوان‌مثال، در ژوئیه 2018، یک سد برق آبی در منطقه قهوه زنی Attapeu در جنوب لائوس، نزدیک مرز کامبوج ترکید. این مقدار 5 میلیارد مترمکعب آب را به‌سرعت از منطقه عبور داد.
این تعداد کاملاً ناشناخته مواد منفجرنشده کشف و توزیع مجدد آن‌ها در مناطق قبلاً پاکسازی شده انجام شد.
در مورد اینکه مین‌ها کجا رفته‌اند قطعیتی وجود ندارد و به‌طور مؤثر اقدامات ترخیص در بیشتر مناطق در حال تنظیم مجدد است.
قهوه لائوس خاص در مناطق جدید
در دهه 1950، بیشتر قهوه‌های موجود در فلات Bolaven به‌طور خاص با روبوستا و عربیکای کاتیمور جایگزین شد و اولویت عملکرد و مقاومت گیاه نسبت به کیفیت محصول بود.
بااین‌حال، از سال 2014، دولت لائوتی کاشت گسترده انواع عربیکا باارزش بالاتر را برای پاسخگویی به تقاضای جهانی قهوه‌های ویژه تبلیغ کرده است.
تولید در مناطق کوهستانی استان‌های مرکزی و شمالی کشور گسترش‌یافته و برخی مناطق جنگلی برای کشت قهوه پاکسازی شده است.
بااین‌حال، این مناطق حاصلخیز همچنین محلی است که در آن شدیدترین بمب‌گذاری صورت گرفته است.
خوشبختانه، درحالی‌که بسیاری از این کشاورزان با همه چالش‌ها روبرو هستند، تعدادی از ابتکارات توسعه مداوم وجود دارد که از گسترش بخش قهوه کشور برای بهبود معیشت کشاورزان پشتیبانی می‌کند.
نگاه به آینده
ترخیص UXO در لائوس توسط سازمان‌های بین‌المللی متعددی در استرالیا، نیوزیلند، کانادا، اتحادیه اروپا، نروژ، کره جنوبی و ایالات‌متحده پشتیبانی و تأمین می‌شود.
در سال 2016، رئیس‌جمهور آمریکا باراک اوباما از لائوس بازدید کرد. او اولین رئیس‌جمهور آمریکا بود که چنین کاری کرد.
وی در هنگام بازدید خود، مردم لائوس را به دلیل “جنگ مخفی” و منفجر شدن موشک‌های غیرنظامی متعصب به رسمیت شناخت و از آن‌ها عذرخواهی کرد که باعث اندوه و ویرانی بسیاری شده است.
وی متعهد شد 90 میلیون دلار به تركیب UXo و پشتیبانی بیشتر به لائوس كمك كند.
برای قهوه در لائوس، امید این است که کشاورزان سرانجام بتوانند تأثیر جنگی را که 45 سال پیش به پایان رسیده است، از بین ببرند و به سمت رشد اقتصادی امن پیش روند.